1870eko irailaren 4an, Bigarren inperioa erori-eta, Frantziak Prusiaren kontra gerla galdu-eta, Léon Gambettak, Pariseko Herriko Etxeko balkoitik, Errepublika proklamatu zuen. III. Errepublikak 70 urte iraun zuen baina emazteeri bozkatzeko eskubidea sekula ez emanez.

“Sufragisten” borroka

Alta, 70 urte horietan, emazte anitz, “sufragistak” deitu zirenak, beren eskubideen alde borrokatu ziren. Lehena Hubertine Auclert izan zen, kazetari eta idazlea. 1876an, Emazteen Eskubidea elkartea sortu zuen, 1883an Emazteen sufragioa bilakatu zena. Emazteen Geroa kazetan usu idazten zuen ere. Beti ber helburuarekin, gizonen eta emazteen arteko berdintasuna lortu, maila politikoan ere eta horrek zuen bereizketa sortu mugimendu “feministan”. Hubertine Auclert-ek bere lehen engaiamendua Emazteen eskubideen aldeko elkartean ukan zuen, Léon Richer-ek kudeatzen zuena. Elkarte horrek, 1877an, Emazteen eskubideen aldeko frantses Liga izena hartu zuen, Victor Hugo ohorezko presidente ukanez. Baina, Hubertine Auclert-ek elkartea utzi zuen mugimendu hori bakarrik emazteen eskubide zibilen alde borrokatzen baitzen eta ez eskubide politikoen alde. Hubertine Auclert-ek, alderantziz, eskubide politikoeri emaiten zuen lehentasuna. Haren ustez, emazteek eskubide zibil berriak lortuko zituzten bakarrik bozkatzaile eta hautetsi bilakatzen baziren. Orduan, horri buruzko borroka eraman zuen. Artikuluak idatziz bere kazetan (“La Citoyenne”, 1881ean sortu zuena), mitin politikoetan hitza hartuz baina ere Herriko Etxetan, abiatuz ezteietan emazteek kodea zibila kontra zutela abisatzeko. Eskubide politikorik gabe, ez baitzen herritar bezala kontsideratua, zergak pagatzea errefusatzen zuen. 1877an, emazteeri dei bat egin zuen: “Frantziako emazteak, guk ere eskubideak baditugu eskatzeko. Gure indarrak batu ditzagun, elkartu gaitezen!”.

Lan egin, pagatu eta isildu

Ber denboran, 1885ean, Caroline Rémy-k, Séverine izenordea hartu zuenak, “Populuaren oihua” kazeta sortu zuen. 1905ean, Marguerite Durand-ekin, beste feminista bat, manifestazio handi bat antolatu zuten Parisen, zeinean 6.000 “sufragista” bildu ziren emazteen bozkatzeko eskubidearen alde. 1910ean, hitz hauekin emazteen gutiagotasun juridikoa salatu zuen: “Emaztea gizonaren azpikoa bezala kontsideratua da, eta haren funtzio bakarra zerga ordaintzaile izatea da. Eginbide bakar bat badu: pagatzea, eskubide bakar bat badu: isiltzea.” Ber mementoan, Ingalaterran “sufragistek” metodo erradikalagoak (margolanak urratuz museoetan, azidoa ezarriz gutunontzietan, zenbait alditan bonbak erabiliz) erabili zituzten eskubide politikoak lortzeko. 1913ko ekainaren 4an, Emily Davidson ingeles sufragista Epsom-eko derby-an (zaldi lasterketa famatua), bere zaurietatik hil zen, zaldi bat gainetik pasatu baitzitzaion lasterketa zelaira sartu zelarik, beste emazte batzuekin, lasterketa geldiarazteko. Urte bat berantago, lehen mundu gerla hasi zen eta lau urtez emazteek gizonak (frontera joan zirenak) ordezkatu zituzten landetan eta fabriketan (Frantzian “munitionnettes” deituak ziren), gerlaren bete betean funtsezko eginkizuna ukanez. Gerlak erakutsi zuen herriak maila guzietan emazteen beharra bazuela eta, Erresuma Batuan, 1918an, emazteeri, borroka anitzen ondotik, bozkatzeko eskubidea emana izan zitzaien (lehenik, bakarrik 30 urtetik goitikoeri baina 1928tik aitzina 21 urtetan gizonek bezala). Alderantziz, Frantzian, emazteentzat borroka segitu behar zen eta bidea oraino luzea izango zen.