Azalekoa | 2024ko Maiatzaren 09a
Inesa de Gaxen pastorala: bi hizkuntza bateratuak
M.O.
Lehen aldikoz pastoral batean euskara eta gaskoiera nahasiko dira, Xarnegu deitzen den eremuko herritarrak buru-beharri ikusgarriaren prestatzen ari dira. Bastidan atzeman ditugu Pantxika Urruty errejenta, Itxaro Borda pastoralaren idazlea, Ivan Barreyre gaskoi testuen idazlea, Peio Dibon eta Jean-Loup Bareyre antolaketa lanetan parte hartzen dutenak.
Xarnegu – Sharnèga
Gurekin bilduak zireneri Xarnegu eskualdeak zehazki zein herri biltzen dituen galdegitean, ikuspuntu desberdinak agertu dira. Segur dena da Ahurti, Akamarre, Bardoze, Bastida, Bidaxune, Gixune eta Samatze herriak barne direla. Kontatzen zuten ez bada administratiboki egituratua ere, hor bizi diren herritarrak Xarneguko lurraldekoak sentitzen direla. Biarnesa, gaskoia eta euskara naturalki familietan hitz egiten da. Aturri erreka-bazterrean, euskaldunak eta gaskoiak denbora luzez gurutzatu dira. Bi hizkuntzak egoera zailean izanik ere iraun dute. “Charnégou” hitzak gaskoieraz mestizo erran nahi du. Ivan Barreyrek zioen lehen entzuten zelarik “gaskoiak dituk/n” laido bat bezala hartzen bazen, gaurko egunean aldiz, lurralde baten ezagupena adierazten du, jendeetan nortasuna sortuz.
Xarnegun bada mugimendu, nola ez, ekainean eta irailean “Inessa de Gaxen” pastorala emana izanen baita.
Aspaldiko proiektua buru gibelean!
Pantxika Urrutyk kontatzen zaukun 2017az geroztik gogoan zuela Bastidan XVI. mendean sortu Inesa de Gaxen emazteari buruz ikusgarri baten muntatzea. Pantxika Urruty pastoral sailean aditua da, laster emana izanen den pastorala, muntatzen duen bosgarrena da (Katalina De Erauso 2016, Karmen Etxalarkoa 2017, Andere Serora 2018 eta Maddiren trajeria 2022).
Urteak pasa… Itxaro Bordari galdegin zion prest zenez sorginkeriaz akusatua izan zen emazte horri buruz pastoral baten idaztea. Oragartarrak proposamena onartu zuen, jadanik 2014an “Gerezien Denbora” idatzi zuen, “Inesa de Gaxen” bigarren pastorala izanen da. Itxaro Bordak zioen idatzi duen obra lapurtar/amikuztar euskalkian idatzi duela. Kontatzen zuen, 2022an, 12 oreneko tren-bidea egin behar ukan zuela, Inessa de Gaxen bastidarraren gorputzean eta buruan sartu zen, obraren abiapuntua izan zen. Yvan Barreyre Akamarreko idazle eta itzultzaileak gaskoiz diren koplak idatzi ditu, azken kantua bere sorkuntza da. Euskara gehiago agertzen bada ere, Xarnegu eskualdearen berezitasuna euskara eta gaskoia mintzatuak direla, gurekin bilduak zirenek argiki adierazten zuten bi hizkuntzak ikusgarrian presente izan behar zirela.
Zuberotar errejentak tokiko elkarteeri gutuna igorri zuen, buruan zuen proiektu horren berri emaiteko. Erantzun baikorra ukan zuen 100 bat pertsona parte hartzeko prest agertu baitzen.
Tokiko historia ezagutuz, herritarrak bildu
Bastidako herriko gela Inessa de Gaxen izenekoa baldin bada, herrian emazte horren historia ezagutzen bada, auzo herrietan, bereziki belaunaldi gazteetan, nor den ez dela jakina errana izan da. Pastoralaren bidez sorgintzat akusatua izan zen emaztea, Euskal Herrian beste anitz emazte bezala, egin duena plaza publikoan agertuko da. Emazte horiek sendagileak edota emaginak ziren, euskal jendartean leku inportantea ukan zuten, elizaren eta agintarien aitzinean nahitaez susmagarriak ziren. Inesa de Gaxen bi aldiz arrastatua izan zen, akusazioen aitzinean jakin du berea atxikitzen. Pantxika Urrutyk eta Itxaro Bordak zioten borrokatu diren emazte horiek eraman dituzten borrokak, plaza publikoan agertu behar direla.
Inesa de Gaxenemanaldiak
Pastorala lau aldiz emana izanen da: ekainaren 15 eta 16an (15:30) Bastidako plazan eta irailaren 21 eta 22an Bardozeko kirol zelaian (15:30). Antolatzaileek agerraldi bakoitzarentzat 1.000 leku aurreikusiak dituzte, txartelak oraindanik salgai dira www.inesadegaxen.fr gunearen bidez.
Pentsatzekoa da lehen aldiz bi hizkuntzetan emana izanen den pastoralak arrakasta gaitza lortuko duela. Euskaldun eta gaskoi bi idazleak, Pantxika Urruty eta antolaketa lanetan ari direnak segur dira ikusgarriak arrakasta ukanen duela.
