Orotarik | 2024ko Maiatzaren 09a

KUKUMARRO: Gosea

Xarles Videgain

Gosea aipatzen delarik, kasik erran daiteke gosea norbait izan dela, pertsona bat izan dela eta norbait hori beldurgarri zela gure aitzineko jende anitzentzat. Guk bederen gosea edo gosetea zinez ezagutu dugula ez dezakegu erran: zerbaiten jateko esperantzarik ez duen jendearen egoera ez dugu ezagutu.

Gramatikaren aldetik erran behar da gose naiz, egarri naiz, naiz ingelesez bezala eta ez gose dut nahiz gero eta gehiago entzuten den, espainolez eta frantsesez bezala. Horren beldur naiz, ez eta beldur dut.

Erraiteko manera frango bada gosea aipatzen duenik, historian zehar gertakari latza izan delako. Zinez gose den batez erranen da goseak hila dela, edo goseak hamikatua, edo gose jankina. Ez da polit erratea baina entzuten da ere, zinez norbait gose delarik: Jan nezake zakur bat bere biloekin. Erraiten da gosea bera jakia da, edo gose denaren ogi gogorrik ez da. Trufatzeko ere norbait mutur fin agertzen baldin bada erraten ahal zaio, gose denarentzat ogi gogorrik ez edota gose bahintz jan hezake gogotik, fazoinik egin gabe.

Gose hitza erraiten da ere, inbidia, gutizia, hartu nahia edo gozatu nahiaz. Aipatu dudan gose jankina erranen da konparazione norbaitek lurrak bildu nahi dituelarik zakutik edo zorrotik. Otsoa balitz bezala. Norbait baldin bada goiti joan nahi dena, besteak zapatuz ere, erranen da gose hutsa da. Ez da konplimendua. Gizon goseak bake guti. Nonahi ikusten da ez dela arras gezurra, nahiz aserik den jendeak ere ez duen beti bakea nahi. Ezaguna da goseak gizakiaren ahal batzuk ttipitzen dituela, erdaraz bezala erraiten da euskaraz: sabel goseak beharririk ez. Lan gose ere ekartzen da lan anitz egin nahi duen jendeaz eta halere ez da arras konplimendua. Goseak jaidurak eta barneko minak uzten ditu agertzera eta erraiten da arrazoi handiz: urde goseak ezkur amets. Gose den zerriak ezkurra bezala jendeak gustukoen dituen gauzak amesten ditu. Gose hitza aipatzen baldin badut, ez nezake bazter utz goseTEa, gosea nagusi den denboraldia, idorTEa, euriTEa bezala.

Gosea hain ezaguna izan zen Euskal Herrian non jende baten izena eman baitzioten goseari eta goseteari. Bettirisantz deitzen zuten. Ikusi behar da Petrissans jende izena ezaguna dela. Bettiri badakigu Petri dela eta Sants, Santxo dela eta bi saindu izenak lotuak agertzen direla Petrissans eta Betttirisants horietan. Erraiten ahal zen: Atx! Bettirisanz bisitaz diagu herrian, erran nahi baitzuen gosetea zela hedatua eta kokatua herri hartan. Hark egiten zituen balentria tzarrak kontatzen zituen Adéma Zaldubik osatu Bettirisantz izeneko kantu bortitzak. Denbora hartako Errepublikaren kontra ari da eskuineko Zaldubi apeza, Errepublikak miseria, gosetea, hots Bettirisantz ekartzen zuelakoan Euskal Herrira.

Azken gauza. Janiza deitzen da jateko gogo handia eta usu gose gertatzen dena. Norbaitek heste-luze badituela aipatzen da orduan baina zuberotarrez fangale erabiltzen da norbaitek gose ukaldi gaitza duelarik hala nola kiroletan: bizikletaz gertatzen zaizu bat batean indarrik ez izatea eta flako gelditzea jan beharrez. Biarnesez fangale deitzen da. Frantsesez bada hitz bat ez ezaguna faim-valle. Gose den zaldiaz ere erraiten da “faim-valle” dela, gose gaiztoarekin dagoelarik. Uste izateko da euskarak hitz hori mailegatu duela apetitu handiz.

Horra gose eta gosetea… eta irakurlea agian aserik!


Email Buffer Facebook Google Twitter Pinterest LinkedIn Digg StumbleUpon Tumblr

Orotarik | 2024/05/09

BIKOTE KRISIA

EPELONDO

Etorri behar zuena etorri da gure bikotera ere. Badu kasik berrogei urte elkarrekin gaudela, aspaldian ezkonduak, bi haur orain handiren guraso. 80 hamarkadan ezagutu ginen Baiona Ttipiko ostatuetan, gau oroz garagardo epel basoak hustuz, biak osagarriaren alorrean lanean, euskal munduko orduko ghettoan, ETA eta IK erakunde armatuen diskurtsoen meneko konbentzitu, musika onak “martxa eta borrokaren” bideak azpatzen zizkigula. Uste dut oroitzapen horiek gure belaunaldiko askoren altxorrak direla.

Hondar urteotan, andrearen eta bion pentsatzeko moldeak desbideratu direla erranen nuke: lurraren zientzietan diplomatu gure haurren ildotik, ideia ekologikoak nagusitu zaizkio lagunari, eni aldiz, zahartzeak, gogoeta ahalmenaren kurkuiltzea ekarri didalarik. Hala ere, modus vivendi egoera batean iharduki dugu gaur arte. Haatik, bi berri argi eman dizkit goiz honetan: batetik, hemendik aitzina etxean ez dugula haragirik kozinatuko eta janen, eta bestetik, uztailaren 1ean, ...

Irakurri segida

Orotarik | 2024/05/09

ZU

L.H.

Zure itzulian

Barranba

Karraska

Marruma

Eta zu bakarrik


Zure itzulian

Jendea

Axola

Gabea

Eta zu

Bakarrik


Zure itzulian

Mundua

Hotz hotza

Jarria

Eta zu

Bakarrik


Zure itzulian

Jendea

Lasterka

Norat ba

Eta zu bakarrik


Zure itzulian

Zeruan

Iguzki

Nehor so

Eta zu bakarrik


Goiz batez

Karrika

Hegian

Hil zira

Bakarrik

Nehor so

Lore bat

Eskuan

Bakarrik

Lore bat

Eskuan

Irakurri segida

Orotarik | 2024/05/09

Argazki lehiaketa

Argazki%20lehiaketa

Lurramak argazki lehiaketa antolatzen du azaroaren 8tik 10era iraganen den ediziorako. Argazkia afixarako erabilia izanen da. “Laborantza herrikoiaz bizi eta elika gaitezen” da irudikatua izan beharko duen aurtengo tematikoa. Argazkiak hiru ezaugarri bete beharko ditu: bi formatutan erabili ahal izatea (horizontalean eta bertikalean), jendearen baimena behar da argazkian norbait agertzen bada eta argazkia Euskal Herrian hartua izan behar da. Irabazleak 150 euroko balorea duen ekoizleen saskia eskuratuko du eta argazkiaren izena kanpainan ukanen du.

Argazkia lurrama@ehlgbai.org mailara bidali behar da, maiatzaren 15etik ekainaren 15era. Lurramako kideek ekainaren 18an eginen dute argazki onenaren hautua, uztailetik goiti komunikatua izanen dena.

Irakurri segida

Orotarik | 2024/05/09

Etxekopar kolegioko ikasturteko ateraldi pedagogikoa

Donapaleuko Etxekopar kolegioa

Etxekopar%20kolegioko%20ikasturteko%20ateraldi%20pedagogikoa

Joan den urtean Iparraldeko itsas bazterrera izan ondoan, aurten Etxekopar kolegioko ikasle elebidunek eta opziodunek Aldude baleako bazter xoragarriak eta Banka herriak gordetzen duen gaitzeko ondare historikoa deskubritu ahal ukan dituzte, urriaren 2 eta 3an.

Egonaldia, rafting kirol aktibitatearekin hasi genuen, Errobia jautsiz Arrosa eta Bidarrai artean. Ondotik Bankako Olhaberrin, meategien interpretazio gunean, Mikelek kobrezko meategien aurkezpen historikoa aurkeztu zigun, azalduz Bankako kobrezko meategiak esplotatuak izan zirela lehen aldikoz erromatarren garaian.

Mikelek gidaturik beti, oihanpeko xendra bat segitu genuen, mea zilo batetaraino. Mea zilo horren bisitatzera joateko, zurezko itsasontzi ttipi ttipia hartu behar ukan genuen eta guretako batzuk gidatu ahal ukan zuten.

Arratsalde apalean, akiturik eta goseturik, Aldudeko Erreka Gorri aterpetxea plazer handiz deskubritu genuen.

Biharamunean piknika bizkar-zakuan harturik, abiatu gine...

Irakurri segida

Orotarik | 2024/05/09

Modaz kanpokoa da!

Tryphon T

Modaz%20kanpokoa%20da!

Igande euritsu eta triste batean, argazki zaharrak bereizten ari nintzen eta etxean albumak gordetzen. Ahantzi zitzaizkidan familiaren irudi batzuk, egun hartan berriz aurkitu nituen.

Kausitu nuen lehen argazkian agertzen zen aitaren aldeko aitatxi, herriko frontoian pilota jotzeko prest, galtza beltzez eta betrelez jantzirik, espartinak oinetan eta noski txapela buruan, baita atorra xuria eta horrez gain… gorbata!

Imajina dezakegu jende anitz azpiko-trikotaz eta galtzamotzez bulegora doan garaian, pilotariak edo tenislariak gorbataz jantzirik!

Alabaina ongi badakigu haizea itzultzean aldatzen direla dotoretasun eta elegantzia irizpideak.

Bigarren argazkian beste aitatxi ikus nezakeen. Etxetik herrirako bide patartsuan zegoen amaren aita, segur aski mezara zihoala. Galtza beltzez eta atorra xuriz jantzita hura ere. Gorbataz eta txapelaz, erran gabe doa! Baina xehetasun bat urte luzeetan eskapatu izan zitzaidan, hain ohitua nintzen haurtzarotik gizon...

Irakurri segida

Orotarik | 2024/05/09

Ile-apaintzailea lanbidearen ezagutza

Piarres Larzabal kolegioa

Ile-apaintzailea%20lanbidearen%20ezagutza

Piarres Larzabal ikastetxeko bi ikasleek, Anak eta Uhainak, “Kechiloa” ile-apaindegira bisita egin zuten. Bisitaren helburua lanbide honen funtzionamenduan murgiltzea eta bertan lan egiten dutenen lanak hobeki ulertzea zen.

Maritxuk, establezimenduko langileetako batek, harrera egin zien eta adeitasunez gidatu zituen ikasleak aretoko hainbat sailetan zehar, prozesuaren urrats bakoitza azalduz eta estetikaren arloan duten esperientzia partekatuz.

Ana eta Uhaina gogotsu agertu ziren zaintza pertsonaleko tratamenduak nola egiten ziren gertutik ikustean. Gainera, Maritxuri bere eguneroko lanari, lanbidean dituen erronkei eta arlo horretan nabarmentzeko beharrezkoak diren trebetasunei buruzko galderak egiteko aukera ukan zuten.

Esperientzia aberasgarria izan zen ikasleentzat, esker ona adierazi zuten ongietorri beroagatik eta lanbideari buruz zuzenean ikasteko aukeragatik.

Mota horretako hezkuntza-bisitek hainbat lanbideren ikuspegi praktikoa emateaz ...

Irakurri segida

3747. zbk

Gure Hitza | 2024/05/09

(Des)konexioa

Ainhoa Etchenique

Segur naiz behin baino gehiagotan izan girela denak holako eszena baten lekuko: kontzertura joan, batzuk momentuaz goza, bertzeek mugikorra poltsatik atera eta kontzertua telefonoaren pantailaren gibeletik begiratzen hasi.

Ostatura joan, ondoko mahaikoek elkarren artean hitz egiteko partez, bakoitzak bere telefonoa begiratzen du. Platerak arribatzean, ziztu bizian mugikorra atera bideo baten grabatzeko, ez baita jaten hasten ahal sare sozialetan bideoa partekatu aitzin.

Kalean ibiltzean, parekoak burua beheiti, telefonoari so, zuk duzu kasu eman behar elkar ez kunkatzeko.

Gertakari bortitza karrikan pasatzean, laguntza ekarri ordez, batzuk filmatu eta sare sozialetan partekatzen dute “buzz”-a egiteko ala arrakasta ukateko.

Zuzeneko bizirik ez da gehiago, dena da digitala. Teknologia berriak, gero eta toki gehiago hartzen ari dira, jendartearen ...

Irakurri segida


Gurekin harremanetan sar




segurtasun kodea

Herria Euskal Astekaria - Imprimerie du Labourd - Cazenave bidea, 29 - 64100 BAIONA | tel: 05 59 25 62 85 | Legezko oharrak | Diseinua eta programazioa: iF Diseinuak - 2016