Orotarik | 2024ko Ekainaren 13a

Zazpi itoinak

Xarles Videgain

Ohoinak eta idiak, hitz horiek nornahik ezagutzen ditu, baina izar multzo baten izenean agertzen dira zazpi ohoinak, zazpi idi ohoinak.

Gauaz, zohardi delarik, zazpi izarrek osatzen duten multzo bat agertzen da. Frantsesez hartzemea aipatzen da eta “la grande ourse” deitzen da, nahiz izar-talde horrek ez duen egite handirik hartz batekin. Baina hartza aipatzen da alta gure ondoko hizkuntz frankotan: ez beti haatik. Ingelesez Goldenabarra deitzen da, Eskandinavian Xarlesen bagoina, Ameriketan Koilare handia. Frantsesez Grande Oursek beste izena badu, “chariot”, xariota. Agian xariot edo orgetako timoina edo lardaia ikusten ahal da izar horien itxuran. Mesopotamia zaharrean xariot deitzen zen izar multzoa eta hango mintzairan eriq(q)u zuen izena, baina Akadia deitu lurraldean eriku hitza mailegatu eta jesan zutelarik, hitz horrek bi zentzu bazituen: bata xariota eta bestea hartzeme. Grezian gaizki konprenitu bide zuten eta hartza bakarrik erran nahi zuela pentsatu zuten. Ondotik Europako mintzaira anitzetan xariot gisa hartu zuten. Iduri luke horrek ez dela xutik egoiten baina bere hartan iraun du. Hartzemea ageri da Erroma denboran Ovidio idazlearen Metamorfosis deitu liburuan, Marie Cosnay idazleak eman itzulpenean irakurtzen den bezala.

Bazen haatik beste hitz bat Grezian eta “septentrion” zen. Iparra markatzen omen zituzten izar hauek eta diote bazirela hor zazpi idi ogi-moztean ari zirenak, zazpi izar bilakatu baitira.

Barka auzoetan egin ibilaldi luze eta bihurria eginik eta goazen ikus euskarak bide bera hartu duenez izar horien deitzeko. Erran bezala, ohoinak edo zazpi ohoinak, edo “ithoinak” deitzen dira. Zergatik ote? Gizakiak eta euskal jendeek izenak nahi dituzte esplikatu zakutik edo zorrotik. Horra euskaldunek nola ikusten duten izar horien sortzea. 1875 urtean, Muskildiko andere batek, Engrâce Carricart deituak, ondoko istorioa kontatu zion Laxague izeneko herriko errientari. Cerquand jaunak argitarazi zuen ipuin gisa.

Behin ebasleak, edo ohoinak izan ziren etxalde batean eta laborari bati idi parea ebatsi zioten. Laboraria ohointzaz ohartu zelarik, bere mutila igorri zuen haien ondotik. Mutila ez zen itzuli. Orduan zakurra igorri, ez zen itzuli. Orduan sehia, neskatoa, zuen igorri. Arrastorik ez. Azkenean aharratu zen eta kexu handian joan zen haien ondotik dena sakre eta orro. Hainbat sordeis! Ezen denak kondenatuak izan ziren elkarri lotuak izatera betiko, kadena batean estekan bezala. Hartaz geroztik jende eta kabala denak ikusten dira zeruan, bi izar idientzat, gero bi ohoinak, bakoitzak izar bat egiten duela, eta mutila, sehia (mainatak), zakurra eta laboraria bera prefosta. Ororen buru eta ez badut gaizki kontatzen zortzi izar dira eta ez zazpi. Zakurra bazter batean egoten delakoan izar ttipi batean. Agian badaude beste ohoin zonbait kukutu edo gorde direnak izar handi horien inguruan eta hara bildu dudan lekukotasuna. Bada, izar handien inguruan badaude izar ttipiño zonbait eta arabiarrek izen berezia badute haien deitzeko. Saidak deitzen dituzte eta arabieraz Saidak hitzak “froga” erran nahi omen du. Froga zerendako? Izar ttipi horiek ikusteko gaitasuna baldin baduzu, froga da bista ona baduzula.

Horra zazpi izarren istorioa, itoinena. Xehetasun haboro nahi duenak irakur beza gure zazpi ohoinez Julien d’Huy ikerlariak idazten duena. D’Huyren iduriko, Euskal Herriko zazpi itoin horien mitoa guziz zaharra da eta beharbada badu egitekorik aitzineko denboretako ihizi magikoekin.

Email Buffer Facebook Google Twitter Pinterest LinkedIn Digg StumbleUpon Tumblr

Orotarik | 2024/06/13

Erramun Bachoc euskararen defendatzailearen heriotza

Erramun%20Bachoc%20euskararen%20defendatzailearen%20heriotza

Erramun Bachoc euskaltzalea zendu da, 95 urte zituela. Suhuskunen sortu zen 1928an. Filosofian doktore bilakatu zen. Quebec-en bizi izan zen (1968-1978) eta berriz bere familiarekin Euskal Herrira itzuli zen.

Euskararen defendatzaile sutsua zen. Ikas pedagogia zentroaren laguntzarekin “Euskaraz Bizi” multimedia metodoa sortu zuen. Euskal Konfederazioko kide ere anitz urtez egon zen, bai eta Euskal Kultur Erakundearen buru erretreta hartu arte. Euskaltzaindiak urgazle izendatu zuen 1996ko martxoaren 29an eta ohorezko 2010eko urtarrilaren 29an. Garapen Kontseiluan ere inplikatu zen, bereziki hizkuntzaren antolaketa eskeman.

Sare sozialetan ihardukitzeak izan dira, ohoratuz Erramun Bachoc-ek egin lana:

Euskal Kultur Erakundeak: “EKEko administratzaile egon zen sorreratik, baita ere lehendakari 1994tik 2003ra. Langile porrokatua, anitz inplikatu da pedagogiaren munduan, soziolinguistikan eta kultura arloan”.

And...

Irakurri segida

Orotarik | 2024/06/13

15 EURO

EPELONDO

Hiriko kontseiluan bozkaz erabaki eta Baionako bestak antolatzen dituztenek, urte oroz kasik goititzen dituzte sarrerako esku muturrekoen prezioak. 2023an 12 eurotan zena, gaur Joko Olinpikoen eta segurtasunaren aitzakian 15era iritsi da... zergatik ez 20 euro datorren urtean? Edozein dela prezioa, ematen du biziki aise ordaintzen dutela festayre memelo horiek! Pena liteke mana horretaz ez baliatzea, ezta? Kultura axuantarekin deliberoa kexu airez aipatzen baldin baduzu, erranen dizu, ezpainak borobil, baionartasuna paper askoren bermeaz frogatzen dutenek ez dutela pagatzen! Eta aldi oroz 50 euroz goratzen dabilen taxe foncière delakoarekin, ez al dugu hiru brazaleten sos heina sakelatik ilkitzen?

Auzapezak eta hiria kudeatzen dutenek egin dezatela nahi dutena, funtsean berak dira lemazain. Baina ez gaitzatela beren delibero zitalen estakuru gisa balia: kritikarien parean, herritarren asperduraren haize-parpaila inarrosten dute, segurtasun gastuen emendatze...

Irakurri segida

Orotarik | 2024/06/13

Gure CROSS-a

Stella Maris eskola (CM1 eta CM2ak)

Gure%20CROSS-a

Maiatzaren 13an gure eskolaren lasterketa egin dugu.

Iaz bezala, korrika egin dugu ELA elkartearen alde. Elkarte horrek dirua biltzen du mediko ikerketentzat eritasun batzuen kontra; mukobizidoza ezagunena da. Batez ere eri diren haur anitz laguntzen ditu eta Frantzian bere babeslea Zinedine Zidane da.

Gure eskolara hiru kirolari etorri zaizkigu: Thierry Dussautoir (errugbiko jokalari ohia, Frantziako kapitaina izana), Arnaud Di Pascuale (tenis jokalari ohia) eta Thomas Decock (izotz-hockey jokalaria eta Hormadi taldearen kapitaina).

Hiruek ere gurekin lasterka egin dute!

Ez dugu ahantzi behar duela bi hilabete Jérome Fernandez, eskubaloiko txapeldun izugarria (olinpiko txapelduna izana!) etorri zela ELA-ko diktaketa egitera CM1 eta CM2 geletara.

Irakurri segida

Orotarik | 2024/06/13

Elhuyar zientzia azoka Bilbon!

Piarres Larzabal kolegioa

Elhuyar%20zientzia%20azoka%20Bilbon!

Urte osoan haien zientzia problematikak landu ondoren eta kolegioko zientzia azokan parte hartu ondoren, 4. eta 3.eko 28 ikasle maiatzean Bilbora joan dira.

Bertan Elhuyar zientzia azokan parte hartu dute.

Haientzat esperientzia aberasgarria izan da eta gainera Xalbador kolegioko ikasle batzuen ezagutza egiteko parada ukan dute ere, ber autobusa partekatu baitute.


Irakurri segida

Orotarik | 2024/06/13

Mahats biltzea

Bluiak taldeko ikasle bat

Mahats%20biltzea

Egun on maitia,

Orain duela bi aste etorri ginen nire burasoen etxera, zu gabe oporrak pasatzera. Anitz eskas zaitugu, badakit erran genuela mugikorrik gabe pasatuko genituela oporrak, baina gauza asko badut kontatzeko, beraz idaztea erabaki dut.

Holako oporrak, luzeak, nire gurasoen etxean zu gabe sekulan ez ditut pasatu! Aski atsegina da egia errateko, aitatxi eta amatxi usu neskekin jolasten direlako eta ez dudalako ezer egiteko: ez sukaldatzea, ez garbitzea, erosketak ere ez! Azkenean, batzuetan dolutzen naiz, baina gehienetan gozatzen!

Askotan neskak eramaten ditut mahastietara. Saint Emilion eta bere ingurumena beti izugarri politak iruditzen zaizkit, badu aspaldi ez nuela holako aukerarik ukan!

Maite ditut sasoi honetako koloreak: marroiez, gorriz, laranjaz, horiz jantzia da mahastia, izugarri gustatzen zait.

Alde batetik, ingurumen hau aski lasaia iruditzen zait, lasaia...

Irakurri segida

3752. zbk

Gure Hitza | 2024/06/13

Denek elkarrekin badugu zer egin!

Menane Oxandabaratz

Hainbat urtez lan eginik, laneko bidea hartzen dudan azken hilabetea da, uztailaren 1etik harat beste ibilbide bat hartuko dut, erretreta deitzen dena. Bizi aldaketa bezpera honek, gogoeta batzuk sorrarazten ditu.

Hainbat urtez, etxeko lanak, erosketak… eta bizi pertsonala, hots eguneroko harat-honatak, lanaren arabera antolatzen dira. Lanera joaiteak, bakoitzaren bizia bideratzen du. Goizeko askaria eta ikuztea egin ondoan, pi-pau autora igan eta lanera joan. Ohartu gabean, hamarnaka urtez, hilabetez eta astez egiten dena lanbidearen arabera egiten da. Lanak pertsona bat automata bilakarazten ahal ote du? (!)

Erretretara joaiteak beste bide berri bat idekitzen du, nolakoa izanen den jakinean ez izanez urduritasuna sortzen du. Baina memento berean plazera ere, azkenean beretzat denbora ukaitea! Iratzargailuaren xilintxarik ez, eguraldia nolakoa izanen den kasurik ez, jaiki orduko ...

Irakurri segida


Gurekin harremanetan sar




segurtasun kodea

Herria Euskal Astekaria - Landagoien - 875, Landagoieneko errepidea - 64480 UZTARITZE | tel: 05 59 25 62 85 | herria@wanadoo.fr

Legezko oharrak | Diseinua eta programazioa: iF Diseinuak - 2016