Lagunak! Urrian sartu gira, urrietan gure zaharrek erraten zuten bezala, larrazken hastapeneko garai aldakor honetan. Oporrak alde bat ahantzirik, bakantzen ondoko “blues” delakoa irentsirik, gaurdanik, usaiako zeregin eta betebeharrek txandakatuko dituzte gure egun eta aste luzeak. Lertsunak lerro-lerro, usoak xafla-xafla, urruneko hegoaldeetara saldoan badoaz, bidaia luze arriskutsuan. Badakite denak ez direla helduko baina esperantza bizi batek daramatza.

Eskola sartzeen ondotik, Aek-gau eskoletan, ehunka adineko eta gazte lehiatuko dira euskara ikasten. Urepeleko ikastaldi batean euskaldun berriekin ibilirik, haien eginahal-ahaleginen lekuko izan naiz. Hunkitu eta txunditurik utzi naute, ikusiz zenbatetaraino euskarak hertsatzen dizkien beren gogo-gorputzak; burumuinak bihurdikatuz, ezpainak markestuz, zintzur zainak tiran, hasperen-hatsaldiz euskaraz mintzatzen saiatzen eta… komunikatzera heltzen! Guretik hurbil, ikastola-eskolako gaztetxoak klaseetan euskaraz, baina, karrikara atera bezain laster beren artean frantsesez. Plegua goizik hartua. Berdin, antzerki, korrika edo pastoral batean euskara gozatu etabukatu orduko euskaradun jende bera frantsesera lerratzen. Batzuek euskara ezin besarka, besteak ezin presatuagoak hari bizkar emateko. Maiz ezaxolakeriaz, utzikeriaz edo gaitzetsiz baina nola nahiz ukatuz. Nolaz izan daiteke batzuen ahalgea besteen ohorea? Ala euskarak mihia larrutzen digu? Nolaz dute gehienek euskara estimatzen eta isil-isilik etxean berean ehorzten.

Heldu batzuek zergatik euskara ikastea lortu duten, edo gaur-gaurkoz, zertarako ikasten ari diren, arrazoiak mila dituzte. Bakoitzak bereak. Bakan batzuek beharraren-beharrez. Anitzek beren gostuz. Baina ikasleak oro urrezko hari batek lotzen ditu: SINESTEAK (urre herdoilgaitzak!). Etorkizunean konfiantza badute. Beren buruaz fida dira. Inguruko hiztunen baitan badute fidantzia. Badakite euskara ez dela ukanen duten beste ontasun bat baina DIREN zerbait dela. Bizitza nahi dute euskaraz eraiki. Gau eskolek esperantza pizten duten neurrian euskaldun zaharreri ere ohore egiten diete. Bitartean herritar multzo handi hau sinesgabea bilakatzen ari da. Zigorrek dion bezala “Frantsesak euskara urtzen ari du -Urtutzen-”. Bizkar-hezurra edo arima den mintzaira galduz geroz, gure herri euskaldun likido hau, maldan behera, munduko putzu gris anonimoan desagertuko da. Izenez Pays Basque, izanaz deus ez.

Ez, ez gira hain odolgabeak euskara “zerri askara isurtzeko”. Ohartzekoa da euskararen baitan duten sineste sendo bati esker lurralde honetako herri batzuek dinamika azkarragoa bizi dutela. Euskararen indartzeak berekin dakarrela kontzientzia zorrotzago bat, esperantza berri bat. Jendea elkartzen duela lan, elkarte eta kultura alorretan. Bainan gaurko egunean deus ez da berez heldu, ez bakarka ere. Euskal munduan, lorpen xumeenak gibeletik herritarren borrokaldia izan du eta beharko du. Ez gara ez putzu ez ugarte. Gure nortasuna finkatua da elkarbizitzaren etengabeko burukadan, berrikuntzaren eta ihardukitzearen talkan, irekiera eta konfinamenduaren tenkadan, ausartzia eta koldarkeriaren tira-biran.

Hitz egin dezagun euskaraz, ez baitezpada “euskaraz” bizitzeko. Soilik, naturalki, gurean, jitez organikoa, gure baitakoa dugun euskaran bizitzeko. Herrialde honek munduari eman diezaion berea duen ezinbesteko kolorea, euskaradunak berak auto-estimua indartzen duen bitartean. Mintza, “mihia dugulako zimeltzen ez den lorea.” ⁽¹⁾ Goiz-goizetik has dezagun eguna hurbilekoeri opariño bat eginez: EMAN hitza euskaraz!

P. Perurena⁽¹⁾