Liburu bat “Xalbador, beldur erlijiotik maitasun sinesmenera” titulupean argitaratu du Sebastian Gartzia Trujillo, euskaltzain urgazleak. Xalbador nola pasatu den Jainkoaren beldurretik harenamodiora, haren lagun izaitera, hori du ikertzen liburuaren egileak. Zeren ondorioz? Kontzilioa, Bascans Urepeleko erretoraren predikuak, berak bere familian ukan nahigabeak edo pairatu behar ukan zituen istripuak. Ahantzi gabe izpirituak aitzinatu eskukaldi isila! Horiek denak autoreak aztertzen ditu, lan ederra, guziz aberatsa eskainiz irakurleari. Bide beretik ibili zen nere aitatxi haurra nintzelarik. “Guti aski baita infernurat joaiteko!” zaukun errepikatzen, bainan heriotzeko orena jin zitzaiolarik bertze solasik zeresan: “Prest niz, kontent niz (hiltzeaz) Jainkoa eta Andre dena Maria ikusiko ditut!”. Holako heriotze bat opa diet deneri!”

Ez da Xalbador, bat-bateko argi batek jorik bihotz berritu, Jondoni Paulo, Paul Claudel frantses idazlea edo guri hurbilago Joxan Artze, eta bertze asko bezala. Urratsez urrats igan du Jainkoari buruz daraman aldapa.

Joxe Arregi teologoak, hitzaurre suhar batean (Iratzederren gogoeta hau oroitarazten daut aitzin-solas horrek "guk baginu haien (hegoaldekoen) sua, haiek balute gure negurria!") ohartarazten dauku zer aldaketa izan den gure munduan, Xalbador sortu eta hil zenetik eta orain artean, aitzineko bortz mila urteetan baino gehiago! Aldaketa beti eta lasterrago doa. Dio "bestelako mundu batean bizi gera gu, bestelako kultura batean… Jaun goiko baten ganik ez dugu deusik espero, Xalbadorrek bai…".

Huna nere iritzia bi pundu horien gainean. Bainan lehenik hau. Iduri luke hitzaurre hori irakurri eta gure elizen hustea aldaketa horien ondorioa dela. “La France pays de mission” liburua agertu zenean, bigarren gerlaren ondotik, ez zen pantailarik Frantziako haurren eskuetan eta Elizak ordukoz hustuak ziren. Aldaketa solas, dena aldatu ote dabizi garen mundu huntan? Ez, jendea nehoiz bezain maitasun egarri da, lehen bezala egun, bakotxak bere bakartasuna beregain du, egun lehen bezala, bertzearekilako harremana berak kudeatu behar du, egia eta gezurraren arteko borroka beti hor da azkar, eta hain segur, sekulan baino bortitzago…

Xalbadorren Jainko hori goikoa ote zen? Ez, Jainko hori gizon bat baitzen, orain dela bi mila urte inguru Judea eta Galileako lurretan, ongia eginez, ibili zena, ofizioz zurgina, epaiketa ahalkegarri baten ondorioz, soldadoeri libratua izan zena eta ibilia jostagailu bezala, denetaz trufatua, gehienetaz abandonatua, bere Aita maiteaz ere… Hori zen Xalbadorren Jainkoa, ikus “Ortzirale Saindu bateko gogoetak”. Gizon horren izena: Jesus! Mundu huntan konda ez direnen eta ere bertze anitzen esperantza isila! Ez da adinik holako jainko baten maitatzeko. Euskal Elizak badu anitz ikasteko Xalbador eta Joxan Artze bezalako bi fededun handi horienganik! Beren bizi parte batean, gu iduri iduriak izanak ziren biak!