1590. urtea hasizenean, Frantziakbi errege bazituen!Legezko erregea,Henrike IV.a, eta Ligakatolikoaren erregea,“Xarles X.a”, HenrikeIV.aren osaba.Egiazko gerla zibilbat, zeinetan HenrikeIV.aren tropek geroeta gehiago abantailahartzen zuten.1590eko martxoaren14an, Ivryko batailan,Ligak eta berenEspainiako aliatuek 6000 soldadugaldu zituzten. Maiatzaren 7an,Henrike IV.ak Pariseko blokeoaerabaki zuen. Uztailaren 27an,Pariseren kontra oldarra egin zuenbaina gibelarazi zuten. Agorrilean,gosetea hedatu zen Pariseko karriketan(45.000 biztanle horrengatikhil ziren, orotarat 220.000 paristarbaziren). Henrike IV.ak Ligarenerresistentzia gutietsi zuen. Gainera,espainiako armadaren presioagero eta azkarragoa zen.

Horretarako,irailean, Henrike IV.ak beretropak gibelera ekarri behar zituen.1591n, Henrike IV.aren tropekChartres eta Noyon hartu zutenbaina 1592an Rouen-en aitzineanhuts egin zuten. Ber momentuan,Aita Sainduak Henrike IV.a eskumikatuzuen. 1593ko urtarrilean, Parisen,Ligak Estatu orokorrak bilduzituen. “Xarles X.”-aren hiltzearenondotik, errege berri bat izendatubehar zen. Baina, Mayennes-ekodukeak (Guiseko Henriren anaia)eta bere Espainiako aliatuek Isabelinfantaren (Espainiako erregearenalaba eta Frantziako Henrike II.arenalabatxia) kandidatura inposatzeaez zuten kausitu. Estatu orokorrakadostasunik gabe finitu ziren.Henrike IV.ak protestanteak lasaituzituen Mantes-eko tolerantziarenediktuarekin 1591n.

Orain, katolikomoderatueri behar zuen jestuberri bat egin. Abjurazioa izanenzen. Bourges, Le Mans, Evreuxeta Nantes-eko apezpikuen irakaskuntzaerrezebitu ondotik, 1593kouztailaren 25ean, Saint-Denis-ekobasilikan, Henrike IV.a protestantefededunak, ospetsuki eta definitiboki,arnegatu zuen. Beste Frantziakoerregeak ez bezala, ezin izanzen Reims-eko katedralean sagaratu,Ligak kontrolatzen baitzuen,orduan, Chartres-eko katedraleansagaratua izan zen, 1594ekootsailaren27an. Henrike IV.a erregesagaratua bilakatu zen, Jainkoarenordezkaria erresuman, eta horrek gauza anitz kanbiatzen zituen. Azkenenean,1595eko irailaren 17an,Aita Sainduak Henrike IV.a absolbituzuen. Ordutik hara, HenrikeIV.aren helburua erresuma baketzeaeta bateratzea izanen zen.

Fanatismoaren kontra

Bakea Parisen lehenik. Sagaratuaizan geroztik, azkenean, Pariseerrenditu zen. Henrike IV.a Parisensartu zen 1594ko martxoaren22an. Ligako kideen sostenguaukaiteko, Henrike IV.ak Parisen (etainguruetan) protestantismoa debekatzeaerabaki zuen. Bakea erresumaosoan, bigarrenik. Gerla segitzekoorde, Frantziako erregeakLigako buruzagien sostenguaerosiko zuen (izigarri kario). Hirikatoliko anitzek erregearekin bategin zuten, Ligako kideak baztertuondotik.1598ko apirilean, Nantesekoediktuak erlisione bakea finkatuzuen. Katolizismoa erlisioneofizial gisa erresuma osoan ezagu- tua zen, baina protestanteekeskubideinportantak lortuzituzten, partikulazki150 hiriren kontrola(harresiz inguratuakzirenak) non kultukolibertatea finkatuazen. Halere, erresumakoparte anitzetan,protestantismoadebekatua zen(sustut ekialdeaneta iparrean).

Baina,epoka batetan, zeinetanerregeak zuenbere erlisionea biztanle guzieriinposatzen, Nantes-eko ediktuairaultzailea zen. Bakea erresumanbaina ere erresumatik kanpo.1598an, Vervins-eko tratatuakEspainiako erresumarekin bakeafinkatu zuen. Baina, 11 urterakobakarrik! 1609an, gerla berpiztuzen eta Henrike IV.a Alemaniakoprintze protestanteekin aliatuzen Espainia eta Habsbourg-ekoinperioaren kontra. Katoliko erradikalenherra berpiztu zen ere.Jada 1594an, jesuita batek hilketaentsegu bat egin zuen erregearenkontra baina huts eginzuen. 1610eko maiatzaren 14an,Ravaillac-ek, katoliko fanatiko bat,ez zuen huts eginen eta HenrikeIV.a hil zuen. Bere bizi osoan,Paueko haurrak, Nafarroako Henrikek,Frantziako erregeak, neurriaeta tolerantzia defendatu zituenerlisione mailan, fanatismoarenkontra borrokatu zen baina, azkenean,fanatismoak zuen azkenhitza ukan.