Egun eta bihar | 2018ko Urriaren 11a
Aita Junes Casenave- Harigile Biderakusle bat joan zaikü
Allande Socarros
Aita Junes Casenave-Harigile zentüz, Züberoak, eta Eüskal Herriak oro har, eüskalgintzako langile nasaienetarik bat galdü dü(e). Santa Grazin 1924ko apirilaren 4an sortürik, Bétharramen (Biarnoa), 2018ko setemeraren 23an zentü denak animaleko obra ützi deikü ondoretarzünez, eüskararen eta eüskal kültüraren aberasgarri. Aipa detzagün: hiru hiztegi, hots Frantsesa/Eüskara (1989), Euskara/Frantsesa (1993) eta Latia/Züberotarra, azken hau paperean argialatügabea bena Euskaltzaindiako internet günean erabilgei dena; emanik izan diren 11 trajeria edo pastoral eta oranokoan emaitekoak diren beste 9; Züberotarrezko gramatika bat; erlijione geiekilako libürü bat (Egün oroetako irakurgeiak - 1986); Ordeinü Berriaren züberotarrealat ezarte bat (Batarzün Berria - 2002); hogei bat narrazione edo eleberri eta beste horrenbeste olerki; Züberoako ipuin, mito eta erran zahar bildüma bat; aroaren aipageiekilako libürüxka bat (Aroa - 2010); Züberoako trajeriaren aipamen xeheko libürü bat (Xiberoko antzertia edo pastorala - 2011); hagiografia bat (Ximun Gimon-Zetegiet - 1991); lürralde baten aipamen libürü bat (Amikuze - 1983); Stefan Wul idazlearen Niourk zientziafikzione libürüaren züberotarrealat ezarte bat (Pottiko beltza - 1990); Suzanne Aytaberro olerkariaren poema bildüma baten züberotarrealat ezarte bat Sainte-Engrâce, ma montagne / Santa Grazi ene bortüa - 1979... eta zenbatüezineko artikülü, ikerlan eta beste idatzi mota, hainbat eta hainbat agerkaritan püblikatürik izan direnak! Segürrean ere Aita Junesen beste idazlan zonbait ahatze zaizkü, bena holako obra joriarekin nolaz ez leite agit? Eüskaraz hontü lan horietarik hanitxentako sari andana bat ardietsi züan Aita Junesek, segür ez beitziren ebatsiak: Euskaltzaindiaren Torribio Alzaga saria, bi trajeriarentako (1980 & 1992); Euskal Kultur Erakundearen saria Zankamehe eleberriarentako (1986); 'Maiatz' aldizkariaren saria Ezpondari bürüz eleberriarentako (1989); Hendaiako herriaren saria Elürte eleberriarentako (1989); Sarako Euskal Idazleen Biltzarreko saria (2000); Agosti Xaho saria (2005); Mendebalde alkartearen saria (2007)... heben ere balinba bat edo beste ahatze dütügülarik. Eüskararen hazkürri diren lan horiek ere Euskaltzaindian sartzeko bidea zabaltü zeioen, Euskaltzain urgazle izentatü züelarik 1979ko abentüan eta Ohorezko euskaltzain 2000ko ürrietan.
36 urtez erakasle, 29 urtez erretore!
Eüskararen eta eüskal kültüraren hazten taigabe aritzeaz gain, Aita Junes Casenave- Harigilek erlijione-gizon bide lüzea kurritü dü. Bétharrameko ikasgian 10 urte zütüalarik sartürik eta han eskolak eginik, Aita Junes Palestinako Betleemen zen apez izentatürik izan, 1948an, hain xüxen Israeleko Estatüa sortü zen urte hartan berean. Esküalde hartan gerla gorria piztü beitzen, kartielealat erretiratü zen, erakasle lanbide bati lotzeko, latia, greziarra eta frantsesa zütüalarik ikasarazten. Lehenik, 7 urtez Bétharramen erauntsi züan eta ondotik 12 urtez Limoges hirian. Hantik landa, Donapaleüko Etchecopar eskolako züzendari egon zen 17 urtez, 1964tik 1981eala. Arren, Aita Junes Casenave-Harigilek 36 urtez erauntsi züan erakaskuntza sailean! Nor nahirentako, horrekin aski izanen zen laneko bizi baten betearen egiteko... bena ez Aita Junesentako! 1981. urtetik haste, erretore lan bati plantatü zen, lehenik Larrainen, bi urtez, eta ondotik Altzaiko eta Ibar esküin osoko apeza izatez, 1983tik 2010eala. Apezgoako erretreta 2010eko üztailan hartü züan, Donapaleüko Bétharramiten etxealat erretiratzeko. Apezagoako erretreta bai... bena ez arrestakoarena, zeren eta beitakigü, Donapaleün eta segürrean ere ondotik Bétharramen, Aita Junesek eüskaraz izkiribatzen erauntsi düala, taigabe. Agian, lan horik esküetara heltüko zaizkigü. Eüskaraz idazle, erakasle, apez... eta besterik ere orano! Ezi, Aita Junesek lantaretzaz züan jakitate animala baliatü dü lantare sendagintzan aritzeko, jente hanitxi minak igaranaraztez. Laxaldiaren sailean ere trebe zen Aita Junes, han eta hor arialdiak joanarazi zütüalarik. Bai, egiazki, galtze izigarria da, bena Aita Junesen ezagützeko eta harekila bide egiteko parada eta zorihona üken dügünek badakigü jagoiti zer egin: biderakusle honen ürratser jarraiki. Eta, ürrentzeko, erlijionearen geiarekin arraileriaz aritzea honartzen beitzüan - non ez zen bera ere hortan ari! - parkatüren deikü erraiten badeiogü orai: Ez adiorik, Aita Junes!