Gure Hitza | 2024ko Urriaren 03a
Poesia lau haizetara
Peio Jorajuria
Poesia literaturaren ahaide pobrea da. Eta ez du irudi hain ona euskaldunen baitan. “Hi, gaizo poeta!”, norbaiti seinalatzeko errealitatetik arras kanpo ibilki dela. Alta munduak ez ote du poesiaren behar gorria, eta gaur sekula baino gehiago? Euskaltzaindiak, segurik, hala uste du. Irailekoak antolatu ditu bigarren aldikoz. Iaz, Lekeition iragan ziren. Aurten, Itsasun, joan den asteburuan. Bi egun horietan euskal poesiaren hiriburu da bilakatu Arranomendiren altzoan dagoen herria, saltegi batzuk hitz poetikoz zirela apainduak. Ez zen guti harro tokiko auzapeza! “Itsasorik ez dugu baina Itsasu gara!” Poesiaren goraipamen gunea eta poeten arteko topaketa dira Irailekoak, euskal poeten lana jendarteratzeko, lau haizetara zabaltzeko, bidenabar atzerritar poeten obrak ere ezagutaraziz, aurten bereziki okzitanierazkoenak. “Edozein hizkuntzatan gozagarri da poesia” zioen Andres Urrutia euskaltzainburuak. Poesia diogularik, olerkiak, bertsuak eta kantuak aipu ditugu, ipuinak ere ez direlarik poesiatik hain urrun.
Larunbat goizean, Katixa Dolhare-Zaldunbide literatura irakasleak Ipar Euskal Herriko poesiaren panorama dio zehazki deskribatu hurbildua zen jendeari. Hitzaldi aberatsa, 1940tik gaur arterainoko poesiaren ildoa nolakoa izan denaren adierazlea, bere argi eta itzalekin. Lurralde honek baditu olerkariak, poeta joriak batzuk edo baratzezainak, poeta xumeagoak besteak edo larrezainak, gutiago ageri direnak baina lehenak bezain garrantzitsuak. Adiskide batek hirugarren mota bat ere badela zioen, sasizainak. Gaur egun, haatik, lehenago bezala ere funtsean, “poesia lurpeko bideetan dabil, argitara behar da ekarri”, zioen Itxaro Borda euskaltzain eta olerkari emankorrak. Badira horretara suharki bermatzen direnak. Auxtin Zamora senpertarra horietarik da, Iparraldeko eta Hegoaldeko olerkariak elkarretaratuz, poesiaren suak bizirik iraun dezan, poesiaren hatsak bazterrak busti eta haz ditzan. Hemen eta mundu osoan.
Egoera dorpeenetan ere poesia mintzo da. “Egiak bi aurpegi ditu eta elurra beltza da gure herrian” du idatzia Mahmud Darwich palestinar poetak (1941-2008). Ez zezakeen hobeki deskriba gaur egun oraino palestinarrek bizi dutena, bereziki Gazan, Zisjordanian eta Libanon, elur beltza marra marra erortzen zaiela buru gainera. Poesiak zer egin lezake lurralde zauritu horietan? “Palestina sufrikariozko lurra da, baina Palestina esperantzaren lurra ere da, eta biharko Palestina bake, elkarbizitza eta tolerantziaren lurra bilakatuko da” dio Gazako Ziad Medoukh palestinar poetak. Poesiak badu indar, esperantzari leihoa zabaltzen dio. Lau haizetara heda dadila, elur beltzak ez ditzan gure bihotzak ito.